Zmiany klimatyczne
Ten moduł zajmuje się przyczynami zmian klimatycznych, ich objawami oraz konsekwencjami dla natury i ludzi
Ćwiczenie 2
Poniżej zobaczysz niecodzienne mapy świata. Powierzchnia poszczególnych państw przedstawionych na mapie odzwierciedla nasilenie danego zjawiska, a nie ich prawdziwy rozmiar. Poniższe ilustracje dotyczą źródeł emisji gazów cieplarnianych spowodowanych przez działania człowieka.
Przyporządkuj poniżej wymienione źródła emisji gazów cieplarnianych do właściwych map.
© Copyright Sasi Group (University of Sheffield) and Mark Newman (University of Michigan).
Poprawna odpowiedź: Liczba kilometrów pokonanych przez samoloty
Mapa ta pokazuje wszystkie zarejestrowane kilometry pokonane przez samoloty na całym świecie. Tylko w roku 2000 samoloty pasażerskie pokonały dystans 25 trylionów kilometrów (dystans ten rośnie z każdym kolejnym rokiem). Odległość ta równa jest 630 000 obwodom globu ziemskiego.
W przeciwieństwie do benzyny, ropy czy oleju opałowego, paliwo lotnicze zwolnione jest z podatków akcyzowych, co oprotestowują wszyscy ekolodzy. Samoloty, ze względu na ogromne ilości dwutlenku węgla emitowanego przez nie do atmosfery, są najmniej przyjazną środowisku formą transportu.
Unijne prawo zezwala na opodatkowanie kerozyny na poziomie krajowym od 2005 roku, ale dotychczas akcyzę na paliwo lotnicze wprowadziły tylko Holandia i Norwegia. Od 2012 roku przemysł lotniczy w Unii Europejskiej został włączony do Europejskiego Systemu Handlu Emisjami. Oznacza to, że wszystkie linie lotnicze, które działają na terenie Unii Europejskiej, obowiązuje zakup uprawnień do emisji CO2. Tylko w 2012 roku przemysł lotniczy w Europie wyemitował do atmosfery 133 miliony ton dwutlenku węgla. Lotnictwo odpowiedzialne jest za 13% emisji gazów cieplarnianych powstałych w obszarze transportu.
© Copyright Sasi Group (University of Sheffield) and Mark Newman (University of Michigan).
Poprawna odpowiedź: Liczba samochodów
Ta mapa ilustruje udział poszczególnych krajów w emisji spalin samochodowych. W 2011 roku na drogach całego świata poruszało się około miliarda pojazdów, w tym 700 milionów samochodów osobowych. Według prognoz liczba samochodów wzrośnie trzykrotnie do 2050 roku, przede wszystkim ze względu na rosnące zmotoryzowanie Chin i Indii. Globalne zużycie energii na potrzeby transportu będzie więc gwałtowanie wzrastać. Jeden samochód przypada obecnie na dwóch Europejczyków. W Tadżykistanie jedno auto przypada na ponad 2000 obywateli tego kraju. W państwach uprzemysłowionych coraz popularniejsze stają się samochody napędzane prądem elektrycznym, auta hybrydowe oraz pojazdy napędzane paliwem ogniwowym. Jednak na rynki krajów rozwijających się trafiają głównie zacofane technologiczne pojazdy, które produkują ogromne ilości spalin. Transport samochodowy emituje blisko 80% wszystkich gazów cieplarnianych.
© Copyright Sasi Group (University of Sheffield) and Mark Newman (University of Michigan).
Poprawna odpowiedź: Emisje statków towarowych
Ta mapa ilustruje światowe wykorzystanie frachtowców w przeliczeniu na ciężar transportowanego ładunku. Na ich pokładzie odbywa się 57% transportu wodnego. Resztę tej gałęzi przemysłu zdominowały tankowce. Niewielką jego część stanowią natomiast okręty militarne oraz statki pasażerskie. Największe jednostki transportowe zarejestrowane są w Panamie, Liberii, Malcie i Cyprze. Panama odpowiedzialna jest za 26 % ładunku transportowanego drogą morską. Statki transportowe emitują 7% gazów cieplarnianych wyprodukowanych w obszarze transportu.
© Copyright Sasi Group (University of Sheffield) and Mark Newman (University of Michigan).
Poprawna odpowiedź: Zużycie paliwa
Niniejsza mapa pokazuje globalną konsumpcję surowców energetycznych niezbędnych do ogrzewania czy oświetlenia naszych domów, transportu czy też produkcji dóbr (min. gazu ziemnego, węgla, ropy naftowej, drewna oraz energii atomowej). Konsumpcja energii na północnej półkuli – głównie w Ameryce Północnej, Europie i Japonii – jest znacznie większa niż na południu naszego globu. Jednakże zapotrzebowanie Chin i Indii na energię systematycznie wzrasta. W wyniku spalania paliw kopalnych (węgla, gazu ziemnego, ropy naftowej) do atmosfery trafiają tony dwutlenku węgla. Nic więc dziwnego, że sektor energetyczny jest największym producentem gazów cieplarnianych na świecie. Oszczędzanie energii oraz korzystanie z jej odnawialnych źródeł (energia geotermalna, słoneczna, wodna lub wiatrowa) sprzyjają bardziej zrównoważonemu zużyciu energii.
© Copyright Sasi Group (University of Sheffield) and Mark Newman (University of Michigan).
Poprawna odpowiedź: Wycinka lasów
Globalna powierzchnia lasów kurczy się w zastraszającym tempie. Mapa pokazuje regiony, w których proporcjonalnie wycina się najwięcej drzew. Najwięcej takich obszarów znaleźć można w Ameryce Południowej, przede wszystkim Brazylii, która w skali globu ma największą powierzchnię lasów. Wycinka lasów na ogromną skalę ma również miejsce w Azji Południowo-Wschodniej. W szczególnym niebezpieczeństwie znajdują się tropikalne lasy Indonezji. Kurczy się również powierzchnia lasów na kontynencie afrykańskim. A to przecież lasy nazywane są „płucami świata”, bo drzewa i rośliny pochłaniają i przechowują dwutlenek węgla, co powoduje niższe stężenie gazów cieplarnianych w atmosferze. Mimo to każdego dnia ogromne obszary leśne są wycinane na potrzeby hodowli bydła, upraw soi bądź plantacji kawy i herbaty. Wycinka i spalanie drewna sprawiają, że przechowywany w drzewach dwutlenek węgla jest uwalniany do atmosfery. Wykorzystywanie uzyskanego w wyniku wycinki lasów gruntu na potrzeby rolnictwa powoduje dodatkowe emisje gazów cieplarnianych.
© Copyright Sasi Group (University of Sheffield) and Mark Newman (University of Michigan).
Poprawna odpowiedź: Emisje metanu i tlenku diazotu
Ta mapa ilustruje, w których regionach świata emituje się proporcjonalnie najwięcej metanu oraz tlenku diazotu. Rolnictwo oraz topnienie wiecznej zmarzliny arktycznej tundry powodują zwiększenie stężenia tych dwóch gazów cieplarnianych. W porównaniu do dwutlenku węgla, metan przyczynia się do ocieplenia klimatu 20 razy silniej, a tlenek diazotu – 300 razy silniej. Metan produkowany jest w wyniku upraw ryżu, wydobycia węgla, hodowli bydła, produkcji energii oraz beztlenowego rozkładu roślinności. Tlenek diazotu emitowany jest przez nawozy azotowe i naturalne, odchody zwierząt, produkcję przemysłową i zużycie energii. 11% wszystkich gazów cieplarnianych emitowanych przez ludzi powstaje w obszarze rolnictwa. W debacie na temat zmian klimatycznych krowy nazywane są często „zabójcami klimatu”. System trawienny tych zwierząt produkuje duże ilości metanu. Krowy wydzielają ten gaz średnio co 40 sekund. Globalne spożycie mięsa wciąż wzrasta, rośnie też stężenie metanu w atmosferze. Na przestrzeni ostatnich 50 lat zwiększyło się ono sześciokrotnie.
© Copyright Sasi Group (University of Sheffield) and Mark Newman (University of Michigan).
Poprawna odpowiedź: Odpady
Ta mapa ilustruje ilość odpadów produkowanych przez poszczególne kraje – zarówno śmieci powstałych w gospodarstwach domowych, jak i odpadów instytucji publicznych, np. szkół. Do śmieci zaliczamy opakowania, papier, a także odpady organiczne, śmieci dużych rozmiarów i substancje toksyczne.
Rosja produkuje najwięcej śmieci w przeliczeniu na jedną osobę. Małą ilością odpadów cieszy się natomiast Madagaskar, Burkina Faso, Nepal i Kostaryka. W krajach uprzemysłowionych dostępnych jest wiele technologiczne zaawansowanych metod utylizacji śmieci. Natomiast odpady w krajach rozwijających się są zazwyczaj ponownie wykorzystywane. W Austrii największe ilości metanu produkowane są w obszarze gospodarowanie odpadami i hodowli zwierząt. Ograniczenie produkcji odpadów, segregacja śmieci oraz ich odpowiednia utylizacja przyczyniają się do zmniejszenia emisji gazów cieplarnianych. Jednak ze względu na ciągły wzrost ilości odpadów na świecie, niezbędne jest wprowadzenie bardziej systemowych rozwiązań. Obecnie około 4% gazów cieplarnianych w atmosferze powstało w wyniku emisji odpadów.
Notatki
Powyższe mapy powstały już kilka lat temu. Dane i statystyki wykorzystane do ich opracowania zmieniły się tylko nieznacznie na przestrzeni ostatnich kilku lat. Zmiany, które nastąpiły od momentu publikacji map, zazwyczaj wzmacniają globalne tendencje na nich ilustrowane.
Źródła
www.worldmapper.org
http://www.unep.org/pdf/2012gapreport.pdf
http://www.vcd.org/kerosinsteuer.html
http://diepresse.com/home/wirtschaft/international/1346885/VCOe_Kerosinsteuer-wuerde-310-Mio-Euro-bringen
http://www.noe.gv.at/Umwelt/Klima/Klimawandel-Klimaschutz/abfall_abfallzustoffstrom.wai.html
http://de.wikipedia.org/wiki/EU-Emissionshandel#Phase_II_.282008.E2.80.932012.29
Immel, Karl-Albrecht/ Tränkle, Klaus (2001): Aktenzeichen Armut. Globalisierung in Texten und Grafiken. Wuppertal: Peter Hammer Verlag
Buch, Ursula (2008): Klimawandel. Sek. I. Schwalbach/Ts.: Wochenschau-Verl.
Dow, Kirstin/ Downing, Thomas E. (2007): Weltatlas des Klimawandels. Karten und Fakten zur globalen Erwärmung. Hamburg: Europäische Verlagsanstalt